بررسی غلظت و ارزیابی خطر (Risk Assessment) فلزات سنگین ناشی از مصرف محصولات کشاورزی در مزارع مختلف شهرستان دیر، بوشهر

زمینه: تجمع فلزات سنگین و افزایش غلظت آنها و رسیدن به محدوده خطر می‌تواند از طریق ورود به زنجیره غذایی انسان، سلامتی او را مورد تهدید قرار دهد. بنابراین پایش مداوم غلظت‌ آلاینده‌ها در محضولات کشاورزی از اهمیت بالایی برخوردار می‌باشد. لذا این مطالعه با هدف بررسی غلظت فلزات سنگین و ارزیابی خطر ناشی از آنها در محصولات کشاورزی در مزارع با دو نوع آبیاری در شهرستان دیر، که یکی از شهرستان‌های استان بوشهر می‌باشد، انجام گرفت. مواد و روش‌ها: نمونه‌های محصولات کشاورزی در سه دسته سبزیجات برگی (کاهو، کلم و اسفناج)، غده‌ای (پیاز و سیب‌زمینی) و میوه‌ای (فلفل سبز و گوجه) از مزارع شهرستان دیر با دو نوع آبیاری آب‌های زیرزمینی و آب رودخانه آلوده به پساب برداشت شدند. مجموعاً 320 نمونه بعد از مراحل هضم اسیدی و استخراج فلزات سنگین از نمونه‌ها، با استفاده از (ICP-OES -Spectrum Arcos) مورد آنالیز قرار گرفتند. نتایج به‌دست آمده توسط معادلات و نرم‌افزارهای آماری مختلف مورد تحلیل قرار گرفت. یافته‌ها: نتایج نشان دادند که غلظت روی، منگنز، مس، کروم، کادمیوم و سرب به‌ترتیب 75/68 (71/47)، 62/277 (12/196)، 68/32 (31/18)، 19/42 (09/17)، 76/1 (87/0) و 04/12(83/5) میلی‌گرم بر کیلوگرم به‌ ترتیب در مزارع آبیاری شده با آب رودخانه (مزارع آبیاری شده با آب زیرزمینی) می‌باشد. غلظت فلزات سنگین در خاک مزارعی که با آب رودخانه آبیاری می‌شدند به‌طور چشمگیری بالاتر از آب زیرزمینی مشاهده گردید (05/0>P)، نتایج همچنین نشان دادند که در مزارع آبیاری شده با آب زیرزمینی بالاترین میزان ضریب خطر هدف (THQ) در اسفناج بوده است که مقدار 1150/0 برای روی، 2846/1 برای کادمیوم، 2030/0 برای مس و 9141/1 برای سرب گزارش شد. نتیجه‌گیری: یافته‌های این مطالعه نشان دادند که میزان آلودگی به فلزات سنگین در خاک و محصولات کشاورزی آبیاری شده با آب آلوده به پساب شهری و صنعتی بالاتر از مقداری بود که با آب زیرزمینی آبیاری می‌شدند. همچنین نتایج نشان دادند که میزان خطر برای سلامتی مصرف کنندگان در محصولات مزارعی که با آب آلوده به پساب شهری و صنعتی بالاتر از مقداری بود که با آب زیرزمینی آبیاری می‌شدند. محققین این مطالعه پیشنهاد دارند که به‌صورت جدی از ورود پساب‌های شهری و صنعتی به آب آبیاری محصولات کشاورزی جلوگیری به عمل آید.